Türk Kültüründe Demir

Türk Kültüründe Demir

Zengin maden yataklarına sahip Orta Asya sahasında demiri erken dönemlerde keşfeden Türkler, işleme yöntemlerinde ustalaşmıştır.

Demir ve demircilik Türklerin gerek kültür ve inanışında gerekse sosyal yaşantılarında çok önemli bir alan oluşturmuştur.

Türkler, demirciliği kutsal meslek olarak tanımlar, demirci ustasını ise yol gösterici bir bilge olarak kabul eder. Adalet için çekilen keskin kılıç, bir çiftçinin elindeki orak demirci ustasının eseridir, hürriyet destanındaki baş kahraman bir demircidir.

Kurt bir delik buldu, gitti,

Bir demirci takip etti,
Ocak yaktı, taş eritti,
Açıldı yol kapağımız!

Demirciye Bozkurt dendi
Han tanındı, taç giyildi,
Yoldan önce kendi indi,
Sağ elinde bayrağımız!

Ziya Gökalp – Ergenekon

 

Türkler medeniyet hamlesini demiri sertleştirerek elde ettiği üstün silah gücüyle gerçekleştirmiştir. Türk maden sanatının uzun bir gelişim süreci vardır. Bu süreç, Orta Asya’dan Selçuklulara onlardan da Osmanlılara aktararak yapım tekniği geliştirerek ve form bakımından zenginleşerek seyrini devam ettirmiştir.

Bayrakları zırhları siyah demir,
Bilekleri ve külahları demirden,
Sen yeryüzü demir diyeceksin.
Süngüleri havada bir zırh sayacaksın,
Yer ve dağ demir oldu diyeceksin.
Firdevsi -Şehname

Türklerde demir, savaş, tarım ve günlük kullanım amaçlı araç gereçlerin dışında mimarinin de temel unsurlarından biridir. Türk mimarisinde kullanılan demir ürünler form ve karakter bakımından diğerlerinden çok farklıdır.

Türklerde, demirden yapılan araç ve gereçlere karşı saygı daima ön plandadır. Kama, kılıç, orak, tırpan gibi aletlerin duvarlara asılması; bir asker için, silahının, “namus” olarak görülmesi Türklerdeki demire olan saygının tipik birer göstergeleridir.

Türk kültüründe, demirci aletleri de kutlu sayılır, her aletin bir koruyucu ruha sahip olduğuna inanılır.

Türk kültüründe demir, Türklerde demircilik

İdris Savaş